Çocuk ağır ceza mahkemesi, çocukların işlediği ve esasen ağır ceza mahkemesi tarafından yargılanması gereken suçlarla ilgili yaş küçüklüğü nedeniyle çocuklar hakkında açılan davalara bakmakla görevli mahkemeye denir. (5395 Sayılı Kanun madde 26/2) Yani çocuk ağır ceza mahkemesi, çocukların (18 yaşından küçük bireylerin) yargılandığı, özel olarak oluşturulmuş mahkemelerdir. Bu mahkemelerin amacı, çocukların adalet sistemine uygun bir şekilde yargılanmasını sağlamak, onların haklarını korumak ve rehabilitasyon süreçlerini desteklemektir. Çocuk ağır ceza mahkemesinde tensip şu şekilde kurulur:
- İddianamenin kabul kararı ile başlanır.
- SSÇ ye müdafii atanması (SSÇ 18 yaşın altında ise barodan müdafii talep edilir. Bazı suçlarda suçun niteliğine göre SSÇ 18 yaşını geçmiş olsa dahi zorunlu müdafii atanır).
- Mağdura vekil atanması (18 yaşından küçük ise zorunlu vekil atanır). 3. Taraflara tebligat çıkarılır (Müdafii, vekil, kanuni temsilcisi, müşteki).
- 12-15 yaş arası SSÇ’lere Farik mümeyyiz raporu aldırılır. Sosyal İnceleme Raporu (SİR) için Adli Destek Merkezinden randevu alınır. Mağdurun 18 yaş altında bulunması halinde Adli Görüşme Odasında yapılan duruşma sırasında mağdurun yanında sosyal hizmet uzmanı bulunur.
- SSÇ’nin cezaevinde bulunması halinde ise cezaevine yazı yazılarak iddianamenin SSÇ ye tebliği ve duruşmada hazır edilmesi hususu bildirilir.
- Tutuklu dosyalar hakim incelemesinden geçtikten sonra işlemleri beklenmeksizin derhal yapılmalıdır.
- Hakim takdiri ile yapılan vs. işlemler.
Çocuk ağır ceza mahkemelerinde dava dosyası savcılık tarafından düzenlenen iddianamenin mahkemeye tesliminden sonra iddianame değerlendirme işlemleri yapılarak başlar, nihai karar verilene kadar devam eder. Çocuk ağır ceza mahkemeleri ise, bir savcı, iki üye hakim ve mahkeme başkanı hakimden oluşmaktadır. Mahkeme mutlaka bir başkan ve iki üye ile toplanır. (5235 Sayılı Kanun madde 9) Çocuk ağır ceza mahkemelerinde müzakere sistemi vardır. Çünkü, mahkeme 3 hakim ile toplandığından duruşmanın yönetimi dışındaki tüm kararların oy birliği ile alınması gerekir.
Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi Nedir?
Çocuk ağır ceza mahkemeleri, 15 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını doldurmamış çocukların, sadece belirli nitelikte ve ağırlıkta olan suçlar nedeniyle yargılandığı mahkemelerdir. Suça sürüklenen çocuğun 15 yaşını doldurmadığı hallerde yargılaması yapılan suç ağır ceza mahkemelerinin görev kapsamında olsa bile yetkili mahkeme Çocuk Ağır Ceza Mahkemesidir. Çocuklar hakkında açılan kamu davaları, çocukların yetişkinlerle birlikte suç işlemesi hâlinde uygulanacak hükümler saklı kalmak kaydıyla, 5395 Sayılı Kanun’la kurulan mahkemelerde görülür.
Çocuk Ağır Ceza Mahkemelerinin kuruluş, görev ve yetkileri 5395 Sayılı ve 03/07/2005 tarihli Çocuk Koruma Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanun korunma ihtiyacı olan çocuklar hakkında alınacak tedbirler ile suça sürüklenen çocuklar hakkında uygulanacak güvenlik tedbirlerinin usûl ve esaslarına, çocuk mahkemelerinin kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin hükümleri kapsar. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu makalemizde Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri incelenecektir.
Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi Nasıl Kurulur?
Ceza mahkemeleri gibi çocuk ağır ceza mahkemeleri de Hakimler ve Savcılar Kurulu’nu olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığı’nca kurulur. Bunun yanı sıra mahkemelerin kuruluşunda her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu da göz önünde tutulmaktadır. Çocuk Ağır Ceza Mahkemelerinin kuruluşu 5395 sayılı kanunun 25. Maddesinde düzenlenmiştir. Anılan kanun maddesine göre; Çocuk Ağır Ceza Mahkemelerinde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur ve mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanır. Bu mahkemeler bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen yerlerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak kurulur. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde Çocuk Ağır Ceza Mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır.
Çocuk ağır ceza mahkemelerinin yargı çevresi, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırlarıdır. Çocuk ağır ceza mahkemelerinin yargı çevresinin belirlenmesine veya değiştirilmesine Adalet Bakanlığı’nın önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca karar verilir. Çocuk ağır ceza mahkemeleri bulunmayan yerlerde, bu mahkemeler kurulup göreve başlayıncaya kadar çocuklar tarafından işlenen suçlara ait soruşturma ve kovuşturmalar Cumhuriyet başsavcılığı ve görevli mahkemelerce bu Kanun hükümlerine göre yapılır.
Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi Görevleri Nelerdir?
Çocuk ağır ceza mahkemeleri, çocuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakar. Çocuk Ağır Ceza Mahkemelerinin görevi 5395 sayılı kanunun 26. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre çocuk ağır ceza mahkemeleri çocuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakmakla görevlidir. Mahkemeler ve çocuk hâkimi, bu Kanunda ve diğer kanunlarda yer alan tedbirleri almakla görevlidir.
Çocuk ağır ceza mahkemeleri TCK kapsamında suç olarak tanımlanan ancak ağır nitelikteki suçların görülmesinde görevlidir. Suçun ağırlığına göre karar verirken çocuğun üstün yararını gözetmelidir. Çocuk ağır ceza mahkemelerinde görülen davaların konusunun ağır suçlar olması sebebiyle mahkeme tarafından çocuğun kimliği ve mahremiyeti korumalıdır. Bunların yanı sıra mahkeme çocuğun topluma kazandırılması için çocuğun eğitim ve rehabilitasyon gereksinimlerini resen gözetmelidir.
Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi Hangi Davalara Bakar?
Çocuk ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren işler 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 26/2 Maddesine tespit edilmiştir. Çocuk ağır ceza mahkemesi, çocuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakar. TCK kapsamında ağır olarak nitelendirilen suçlar çocuk ağır ceza mahkemelerinde görülür. Ağır suçlardan bahsedildiğinden bu suçların genel olarak uzlaştırma kapsamına girmesi beklenmez.
Çocuk Ağır ceza mahkemelerinin görev alanına girebilecek bazı suçlar:
- Ağırlaşmış Yaralama veya Nitelikli Neticeler Doğuran Yaralama (TCK m.86-87)
- Kasten Öldürme (TCK m.81-82)
- Nitelikli Yağma (TCK m.149)
- Cinsel Saldırı ve Nitelikli Cinsel Saldırı (TCK m.102)
- Nitelikli İnsan Ticareti veya İnsan Kaçakçılığı (TCK m.79,80)
- Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar
Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi’nde Dava Nasıl Açılır?
Suça sürüklenen çocuğun yukarıda sıralanan suçlardan bir veya birkaçını işlediğinin ihbar veya şikâyet edilmesi durumunda savcılık tarafından suçun işlendiğinin öğrenilmesiyle soruşturmaya başlanır. Suça sürüklenen çocuk hakkındaki soruşturma çocuk bürosunda görevli çocuk mahkemelerinin bulunduğu yerdeki Cumhuriyet savcısı tarafından bizzat yapılır. Çocuğun ifadesinin alınması veya çocuk hakkındaki diğer işlemler sırasında, çocuğun yanında sosyal çalışma görevlisi bulundurulabilir. Çocuğun üstün yararının korunmasının amaçlanması sebebiyle taleple bağlı kalınmaksızın zorunlu müdafi görevlendirilir.
Cumhuriyet savcısı soruşturma sırasında gerekli görüldüğünde çocuk hakkında koruyucu ve destekleyici tedbirlerin uygulanmasını çocuk hâkiminden ister. Gerekli görülmesi durumunda sosyal inceleme raporu talep edilir. Gerekli deliller toplanır. Savcı tarafından suçun unsurlarının oluştuğu kanaatine varılırsa, iddianame düzenlenir. İddianamede, suçun niteliği, çocuğun kimliği, hangi suçtan cezalandırılmasının talep edildiği, deliller yer alır. Mahkemenin iddianameyi kabul etmesiyle yargılama aşamasına geçilir.
Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi Yargılama Süreci
Çocuk ağır ceza mahkemesinde yürütülen davalarda çocuğun üstün yararı ve psikolojik durumu gözetilmek ve korunmak zorundadır. Çocuğun üstün yararının korunması sebebiyle çocuk ağır ceza mahkemesinde yürütülen duruşmalar kural olarak kamuya gizli yürütülür. Zorunlu müdafilik esası vardır, çocuğun talebi sorulmaksızın müdafi atanır. Çocuğun topluma kazandırılması amacı her zaman gözetilir.
Çocuk ağır ceza mahkemesi hakimi, talep üzerine veya resen, çocuğun her türlü üstün yararını koruyucu ve destekleyici tedbiri almalı ve uygulamalıdır. Mahkeme tarafından pedagog, sosyal hizmet uzmanı gibi uzmanlardan çocuğun durumu ile ilgili görüş ve rapor alınabilir. Talep halinde ya da çocuk ağır ceza mahkemesi hakimi tarafından resen çocuklar hakkında koruyucu ve destekleyici tedbir kararı alınabilir.
Kanunun 5. Maddesinde düzenlenen koruyucu ve destekleyici tedbirler çocuğun öncelikle kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirlerdir. Kanun maddesinde sayılan bu tedbirler:
- Danışmanlık tedbiri: Çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol gösterilmesini amaçlar.
- Eğitim tedbiri: Çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesini amaçlar.
- Bakım tedbiri: Çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi hâlinde, çocuğun resmî veya özel bakım yurdu ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması veya bu kurumlara yerleştirilmesini amaçlar.
- Sağlık tedbiri: Çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonunun sağlanmasını, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasını amaçlar.
- Barınma tedbiri: Barınma yeri olmayan çocuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamayı amaçlar. Barınma tedbiri uygulanan kişilerin talebi halinde kimlikleri ve adresleri gizli tutulur.
Alınacak tedbirin türü kararda gösterilir. Bir veya birden fazla tedbire karar verilebilir. Hâkim, hakkında koruyucu ve destekleyici tedbire karar verdiği çocuğun denetim altına alınmasına da karar verebilir. Hâkim, çocuğun gelişimini göz önünde bulundurarak koruyucu ve destekleyici tedbirin kaldırılmasına veya değiştirilmesine karar verebilir. Bu karar acele hâllerde, çocuğun bulunduğu yer hâkimi tarafından da verilebilir. Ancak bu durumda karar, önceki kararı alan hâkim veya mahkemeye bildirilir. Tedbirin uygulanması, on sekiz yaşın doldurulmasıyla kendiliğinden sona erer. Ancak hâkim, eğitim ve öğrenimine devam edebilmesi için ve rızası alınmak suretiyle tedbirin uygulanmasına belli bir süre daha devam edilmesine karar verebilir.
Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi’nde İstinaf ve Temyiz
Çocuk ağır ceza mahkemelerinin kararlarına karşı kanun yollarına gidilebilir. Çocuk ağır ceza mahkemelerinin kararlarına karşı gidilebilecek olağan kanun yolları istinaf ve temyiz kanun yollarıdır. Buna göre istinaf, Çocuk ağır ceza mahkemesi tarafından verilen kararların hem esasen hem de usulen bir üst mahkeme tarafından yeniden değerlendirilmesini sağlayan kanun yoludur. Çocuk ağır ceza mahkemesince verilen istinaf kanun yolu açık olan kararlarına karşı istinaf kanun yoluna başvurabilmek mümkündür. Ceza Muhakemeleri Kanunu madde 273 gereğince hükmün gerekçesiyle birlikte tarafa tebliğinden itibaren 2 hafta içerisinde kararı veren çocuk ağır ceza mahkemesine verilecek istinaf dilekçesi ile istinaf kanun yoluna başvurulabilir. İstinaf başvuruları çocuk ağır ceza mahkemesinin bağlı olduğu yer Bölge Adliye Mahkemesi ilgili Ceza Dairesi Başkanlığı’na yapılır.
Çocuk ağır ceza mahkemelerinin hükümlerine karşı Ceza Muhakemeleri Kanunu 272 ve devamı maddelerine göre istinaf kanun yoluna başvurulabilir. Özel kanunlarla kesin olduğu belirtilen kararları hariç diğer gerekçeli kararına karşı kararın tebliğini izleyen iki hafta içerisinde istinaf başvurusu yapılabilir. Çocuk hakkında verilen on beş yıl ve daha fazla hapis cezalarına ilişkin hükümler, bölge adliye mahkemesince re’sen incelenir.15.000 TL ve daha az adli para cezasına ilişkin hükümler aleyhine ise istinaf başvurusu yapılmaz. Üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezası gerektiren suçlar nedeniyle verilen “beraat kararları” kesindir. Bu kararlar aleyhine istinaf başvurusu yapılmaz.
Bölge Adliye Mahkemelerinin istinaf başvuruları doğrultusunda vermiş olduğu kararlara karşı Ceza Muhakemeleri Kanunu 286 ve devamı maddelerine göre temyiz kanun yoluna başvuruda bulunmak mümkündür. Kararın temyizi ancak madde 289’da sayılan hukuka kesin aykırılık hallerinin varlığı halinde yapılabilir. Buna göre Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin bozma dışında kalan hükümleri ile 286. Maddede sayılan temyiz edilemeyecek kararlar dışında kalan hükümleri hukuka aykırılık gerekçesi ile temyiz edilebilir. Temyiz kanun yolunda çocuk ağır ceza mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusu neticesinde Bölge Adliye Mahkemesinin vermiş olduğu kararın hukuki açıdan denetlenmesini sağlayan kanun yoludur.
