Çocuk mahkemesi, çocukların işlediği daha hafif suçların (örneğin hakaret, tehdit, mala zarar verme gibi) yargılandığı bir mahkemedir. Esasında asliye ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlara bakmakla görevlidir. Sadece sanığın 18 yaşından küçük olması sebebiyle çocuk mahkemesinde dava görülür. Suç işlesin veya işlemesin çocuklar hakkında her türlü koruyucu ve destekleyici tedbiri alma görevi çocuk mahkemesi hakimine aittir. (5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu madde 71/1) Çocuk hakimi, çocuğun velisinin, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ve Cumhuriyet savcısının talebi üzerine veya kendiliğinden çocuğu koruyucu ve destekleyici tedbirler almakla görevlidir.
Çocuk mahkemeleri, asliye ceza mahkemesi statüsüne eşdeğerde olduğundan, asliye ceza mahkemeleri hakkındaki düzenleme çocuk mahkemeleri için de geçerlidir. Çocuk mahkemeleri tek hakimlidir. Çocuk mahkemelerinde Cumhuriyet savcısı bulunmaz. Ancak, verilen hükümler ile tutuklamaya veya salıverilmeye ilişkin kararlara karşı Cumhuriyet savcısının kanun yoluna başvurabilmesi amacıyla dosya Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmelidir. (5320 Sayılı CMK Yürürlük Kanunu madde 9)
Çocuk Mahkemesi Nedir?
Çocuk mahkemesi, suçu işleyen kişinin yani sanığın 18 yaşının altında olması durumunda, asliye ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili kovuşturmanın yapıldığı mahkemedir. 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 8. Maddesinde Çocuk Mahkemelerinin özel kanun ile kurulacağı belirtilmiş olup yapılan yargılamada usul ve esaslar 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nda belirlenmiştir.
Çocuk mahkemeleri, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan Asliye Ceza Mahkemesinin görev alanına giren suçlar dolayısıyla açılan davalarda sanığın 18 yaşın altında olması halinde yargılamada görevli mahkemelerdir. Ağır Ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarda ise Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri görevlidir.
Çocuk Mahkemesi Nasıl Kurulur?
Diğer ceza mahkemelerinde olduğu gibi Çocuk mahkemeleri de, Adalet Bakanlığınca kurulmaktadır. Adalet Bakanlığı, Çocuk Mahkemelerinin kuruluşunda Hakimler ve Savcılar Kurulu’nu olumlu görüşünü de almaktadır. Çocuk mahkemeleri tek hakimden oluşurken çocuk ağır ceza mahkemelerinde ise bir başkan ile birden çok üye bulunabilmektedir. Çocuk Mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin esaslar 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 25.maddesinde yer almaktadır. İlgili madde şu şekildedir;
“Çocuk mahkemesi, tek hâkimden oluşur. Bu mahkemeler her il merkezinde kurulur. Ayrıca, bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak kurulabilir. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde çocuk mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır. Çocuk mahkemelerinde yapılan duruşmalarda Cumhuriyet savcısı bulunmaz. Mahkemelerin bulunduğu yerlerdeki Cumhuriyet savcıları, çocuk mahkemeleri kararlarına karşı kanun yoluna başvurabilirler.
Çocuk ağır ceza mahkemelerinde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur ve mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanır. Bu mahkemeler bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen yerlerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak kurulur. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde çocuk ağır ceza mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır.”
Çocuk Mahkemesinin Görevleri Nelerdir?
Yukarıda da izah edildiği üzere Ağır Mahkemeleri genel mahkeme statüsündedir. Çocuk Mahkemelerinin Görevlerine ilişkin düzenleme 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 26.maddesinde yer almaktadır. İlgili madde de yer alan düzenleme şu şekildedir;
- Çocuk mahkemesi, asliye ceza mahkemesi ile sulh ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlar bakımından, suça sürüklenen çocuklar hakkında açılacak davalara bakar.
- Çocuk ağır ceza mahkemesi, çocuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakar.
- Mahkemeler ve çocuk hâkimi, bu Kanunda ve diğer kanunlarda yer alan tedbirleri almakla görevlidir.
- Çocuklar hakkında açılan kamu davaları, Kanunun 17. maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla bu Kanunla kurulan mahkemelerde görülür.
Çocuk Mahkemeleri Hangi Davalara Bakar?
Çocuk Mahkemesi’nin görev alanına giren işler düzenleme 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 26.maddesinde tespit edilmiştir. Çocuk Mahkemeleri genel olarak Asliye Ceza Mahkemelerinin görev alanına giren suçların 18 yaş altı çocuklar tarafından işlenmesi durumunda davayı görmekle yükümlüdür.
Çocuk Mahkemelerinde 10 yıl ve altı ceza gerektiren ve asliye ceza mahkemelerinin görevine giren tüm suçlara ilişkin davalara bakılmaktadır. Bu davalara ilişkin olarak şu suçlar örnek verilebilir;
- Kasten Yaralama.
- Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu.
- Cinsel Taciz.
- İftira.
- Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu.
- Güveni Kötüye Kullanma Suçu.
- Tehdit.
- Hakaret.
- Hırsızlık.
- Mala Zarar Verme Suçu.
- Taksirle Yaralama Suçu.
- Hürriyetten Alıkoyma Suçu vs.
Çocuk Mahkemelerinde Dava Nasıl Açılır?
Çocuk Mahkemelerinde dava açılabilmesi için öncelikle suç duyurusunda bulunulmalı ve savcılıkta bir soruşturma aşaması yürütülmelidir. Savcılık tarafından yürütülen soruşturma neticesinde çocuk hakkında on yıl ve daha az cezayı gerektiren, bir suçtan dolayı iddianame düzenlenmesi durumunda Çocuk mahkemesi tarafından dosya ele alınacaktır.
Çocuk Mahkemesinde dava açılması için doğrudan talepte bulunulması mümkün değildir. Bir başka değişle savcılık makamınca işlenen suçun önce vasfı belirlenecek ardından ise hangi mahkemenin görevli olduğu tespit edilecektir. Örneğin Çocuk Mahkemesinin görev alanına giren bir suç bakımından iddianamenin Asliye Ceza Mahkemesine gönderilmesi durumunda mahkeme tarafından görevsizlik kararı verilmesi mümkündür.
Çocuk Mahkemelerinde Yargılama Süreci, İstinaf ve Temyiz
Çocuk mahkemesindeki yargılama süreci iddianamenin kabulü ile başlamaktadır. İddianamenin kabulünden sonra duruşma safhasına geçilir. Dosya kapsamında elde edilmesi gereken bilgi ve belgelerin yani delillerin toplanmasının ardından ise karar açıklanır. İşbu karara karşı kanun yollarına başvuruda bulunulabilmesi mümkündür.
Çocuk Mahkemesi kararlarına karşı kanun yollarına gidilebilir. Çocuk mahkemesi kararlarına karşı gidilebilecek olağan kanun yolları istinaf ve temyiz kanun yollarıdır. Buna göre istinaf, Çocuk Mahkemesi tarafından verilen kararların hem esas vakıa hem de usuli açıdan bir üst mahkeme tarafından yeniden değerlendirilmesini sağlayan kanun yoludur. Çocuk Mahkemesi tarafından verilen karara kaşı İki hafta içerisinde istinaf kanun yoluna başvurabilmek mümkündür.
Bölge Adliye Mahkemelerinin istinaf başvuruları doğrultusunda vermiş olduğu kararlara karşı temyiz kanun yoluna başvuruda mümkündür. Temyiz kanun yoluna başvuruda bulunulabilmesi için verilen cezanın 5 yıl ve üzeri olması gerekmektedir. Temyiz kanun yolunda Çocuk Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusu neticesinde Bölge Adliye Mahkemesinin vermiş olduğu kararın hukuki açıdan denetlenmesini sağlayan kanun yoludur. Temyiz Kanun yoluna başvuru süresi de istinaf başvuru süresinde olduğu gibi 2 haftadır.
